1-برای اینکه در نماز تمرکز داشته باشیم چه کار باید انجام دهیم ؟ ج-آیت الله انصاری همدانی : نوافل را ترک مکن و حیوانی کم بخور.[1] آیت الله بهجت : این احساس لذت در نماز یک سری مقدمات خارج از نماز دارد و یک سری مقدمات در خود نماز . آنچه که قبل از خود نماز و در خارج از نماز بایستی مورد ملاحظه شود و عمل شود ،این است که انسان گناه نکند قلب را سیاه نکند ، دل را تیره نکند ،معصیت روح را کدر می کند نورانیت دل را می برد و اما هنگام خود نماز انسان بایستی زنجیر و سیمی دور خودش بکشد تا غیر خدا داخل نشود ،بایستی فکرش را از غیر خدا منصرف کند ،توجهش به غیر خدا مشغول نشود البته اگر به طور غیر اختیاری توجهش به جایی رفت که هیچ ،اما به محض التفات پیدا کردن بایستی قلبش ار از غیر خدا منصرف کند .[2] 2-چه عملی انسان را در انجام فرمان الهی مخصوصا نماز ،با خشوع می نماید ؟ ج-آیت الله بهجت : در اول نماز ،توسل حقیقی به امام زمان (ع) کردن که عمل را با تمامیت مطلقه انجام بدهید . زیر بنا باید درست باشد .نمی شود انسان ازدواج نکرده دارای اولاد بشود .باید کلماتی که در نماز ادا می کند متوجه باشد که ذهنش جای دیگر نرود و این اقل مراتب است این هم توقف براین دارد که موانعی که در وجودمان هست را برطرف نمائیم . حب جاه ،حب ریاست ،خود خواهی ،غجب تکبر و کینه .... و این هم مستلزم خواندن کتبی همانند مستدعی است جمله کوتاه و رسایی درباره نما ز مرقوم فرمائید نصب العین ما قرار گیرد بهجت : از بیانات عالیه در فضیلت نماز در مرتبه علیا کلام معروف از معصوم (ع) است الصلوه معراج مومن است برای کسانی که یقین به صدق این بیان نمایند و ادامه دهند طلب این مقام عالی را خارج نشوند از اهمیت نماز شب همین بس که در روایت آمده است که اگر انسان بخوابد و بیدار نشود شیطان در گوش او بول می کند. توسعه رزق ،توفیق به اعمال ،نورانیت قلب 3-برای اینکه در نماز بیشتر حضور قلب وجود داشته باشد آیا بهتر نیست که در نماز به معانی و الفاظ نماز توجه نمود ؟ ج-سید هاشم حداد : در نماز توجه ات به خدا باشد و بس ! توجه به معانی مکن علامه تهرانی :در نماز نباید انسان توجه به الفاظ و عبارت آن داشته باشد مگر توجه آلی و مرآتی ، زیرا اگر به الفاظ نماز از صحت ادا کردن و تجوید آن و ادا از مخارج آن شود ،دیگر آن نماز نیست ،نه توجه به خداست و نه توجه به معنی ولی اگر توجه به خدا شود و انسان در خطاب و مکالمه اش با خدا لحظه ای فرود نیا ید ، نه فکر الفاظ نماز را بنماید و نه فکر معانی آن را ، در این صورت تمام الفاظ خود به خود به نحو آلی و مرآتی نه با نظر غیر استقلالی آمده و به دنبال جمیع معانی نیز به طریق آلی و مرآتی ،نه با نظر استقلالی ،آمده و همه به نحو صحیح و مطلوب ادا شده است بدون آنکه در توجه تام به خداوند و حضور قلب خللی وارد آید .[3] -------------------------------------------------------------------------------- [1] در کوی بی نشان ها [2] فریادگر توحید [3] خواجه نصرالدین طوسی